Een ingekleurd fragment uit de Westerbork-film uit 1944.
Een ingekleurd fragment uit de Westerbork-film uit 1944.

Westerbork-film geeft nieuwe geheimen prijs

Algemeen

HOOGHALEN - Uitgebreid onderzoek naar de zogenaamde 'Westerbork-film' uit 1944 heeft tal van nieuwe feiten aan licht gebracht. Onder andere is meer bekend geworden over de identiteit van de gefilmde personen.

De film werd in het voorjaar van 1944 in opdracht van de Duitsers gemaakt door kampgevangene Rudolf Breslauer. Het gaat om uniek materiaal, want het zijn de enige bekende filmbeelden van een nazi-kamp in oorlogstijd. Wereldberoemd zijn de fragmenten van het angstig uit een wagon kijkende meisje of van de vertrekkende deportatietrein. Hoewel velen deze beelden kennen, was er decennialang weinig bekend over de film. Koert Broersma en Gerard Rossing deden daarom aanvullend onderzoek. 

Het duo deed dat ook al in de periode 1994-1997. Toen ontdekten ze dat de opnamen van de vertrekkende transporttrein zijn gemaakt op 19 mei 1944. Mede op basis van deze informatie werd de identiteit achterhaald van Settela Steinbach, het ‘meisje tussen de wagondeuren’.

In 2017 werd het Westerbork-filmmateriaal opgenomen in het Unesco Memory of the World Register. Hiermee zijn de film en het bestaande filmscript officieel erkend als documentair werelderfgoed. ,,Op basis van de gerestaureerde en gedeeltelijk ingekleurde beelden hebben we besloten om nieuw onderzoek te doen. We vermoedden dat er meer informatie zou kunnen voortkomen uit deze beelden en dat bleek inderdaad zo te zijn”, aldus Broersma en Rossing, die over hun bevindingen het boek 'In Kamp Westerbork gefilmd' schreven. Daarin worden eerdere conclusies tegen het licht gehouden en zijn alle recente ontwikkelingen en uitkomsten verwerkt.

Het aanvullende onderzoek van de auteurs leverde opmerkelijke nieuwe feiten op. Zo werd vastgesteld dat de Westerbork-film beelden van drie transporten bevat. Het was al bekend dat Breslauer de transporten naar Bergen-Belsen en Auschwitz op 19 mei 1944 heeft gefilmd. De auteurs komen nu met het bewijs dat er ook een derde transport is vastgelegd, namelijk de aankomst van Joden uit Amsterdam. Verder leverde het onderzoek nieuwe namen op van slachtoffers die op de filmbeelden te zien zijn. Naast de twee personen (Settela Steinbach en Frouwke Kroon) waarvan de identiteit al in de jaren negentig van de vorige eeuw bekend werd, komen daar een aantal nieuwe namen bij. Deze worden bekendgemaakt bij de boekpresentatie op 18 mei in Kamp Westerbork.

Op de beelden van een aankomend transport wordt een baby in een reiswieg door twee helpsters uit de trein gedragen. Bijna twee weken later is de baby in de gaskamers van Auschwitz vermoord. Broersma en Rossing geven antwoord op de vraag wie deze baby was en wat het achtergrondverhaal is. 

Een ander beroemd beeld uit de Westerbork-film is een fragment van hooguit drie seconden van enkele kinderen die uit een treincoupé kijken naar enkele omstanders op het perron. Een van de kinderen zwaait naar een oudere man die afscheid komt nemen. De auteurs geven in hun boek antwoord op de vraag wie deze kinderen waren, wat er met ze gebeurd is en of nog in leven zijn. 

Het boek 'Kamp Westerbork gefilmd – het verhaal over een unieke film uit 1944' telt 188 pagina's en is binnenkort in de boekhandel verkrijgbaar. 

De Westerbork-film bevat beelden van niet twee maar drie transporten.