Nieuwe tentoonstelling Kamp Westerbork over film: ‘Gevangen in Beelden’
AlgemeenHOOGHALEN - In het museum en op het terrein van Kamp Westerbork in Hooghalen is vanaf 19 mei de nieuwe tentoonstelling ‘Gevangen in Beelden’ te zien. Centraal staat de Westerborkfilm die in 1944 in opdracht van kampcommandant Albert Gemmeker werd gemaakt door de Duits-Joodse vluchteling en kampgevangene Rudolf Breslauer.
De film bevat de enige uit de oorlog zelf stammende beelden van een nazi-doorgangskamp voor Joden, Sinti en Roma, waaronder iconische scenes van een inkomend en uitgaand transport. In het museum van Kamp Westerbork wordt in de tentoonstelling het verhaal van de context van de film verteld. Op het kampterrein zijn filmscènes te zien op de locatie waar Breslauer in 1944 met zijn filmcamera stond.
De film en productiedocumenten zijn werelderfgoed. In 2017 zijn ze opgenomen in het UNESCO Memory of the World Register. Het unieke beeldmateriaal, in bezit van het NIOD, is daarna onderzocht, geselecteerd en zorgvuldig gerestaureerd in opdracht van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Hoogwaardige scanning en restauratie heeft opgeschoonde en stabiele beelden opgeleverd met meer details.Daarnaast is een zeer kort - tot nu toe onbekend - filmfragment gevonden.
Enkele filmbeelden zijn in 2019 in opdracht van productiemaatschappij The Media Brothers voor een film over kampcommandant Gemmeker door visual effects bedrijf Planet X ingekleurd, samen met hulp van onderzoekers van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork.
Op het voormalig kampterrein kunnen bezoekers op grote schermen verschillende filmfragmenten zien, op de plek waar ze 77 jaar geleden zijn opgenomen. Het gaat om zeven scènes, die verschillende aspecten van het dagelijks leven in het kamp tonen: een uitgaand transport, een inkomend transport, de registratie en een cabaretvoorstelling, werken aan de kas in de tuin van de kampcommandant, ochtendgymnastiek, werken in de speelgoedmakerij en werken in de vliegtuigsloperij. De tentoonstelling in het Herinneringscentrum voorziet de film van uitgebreide context en informatie. Er zijn originele objecten te zien die met de eerder genoemde zeven fragmenten te maken hebben en voormalige gevangenen die in de Westerborkfilm te zien zijn vertellen in korte luisterfragmenten over hun tijd in het kamp.
Waarom de Westerborkfilm is gemaakt - op het moment dat de oorlogskansen voor de Duitsers duidelijk waren gekeerd - is nog steeds niet helemaal duidelijk. Kampcommandant Gemmeker verklaarde tijdens zijn proces in 1948 dat hij het kamp in al zijn facetten wilde vastleggen ‘voor later’. Bekend is wanneer de opnames waren: tussen 5 maart en 19 mei 1944. Toen werden ze opeens gestopt, de film is nooit afgemonteerd. Het ruwe materiaal bevat beeld dat zeer waarschijnlijk door de nazi-autoriteiten zou zijn afgekeurd voor eindmontage. Dat maakt de film tot een zeer zeldzame waarneming van het dagelijks leven in een nazi-doorgangskamp.
De opening van de tentoonstelling in het museum is onder voorbehoud van een versoepeling van de coronaregels.
